رئیس شعبه جمعیت هلال ‌احمر اندیکا می‌گوید: وضعیت نامناسب جاده‌ها در سال‌های اخیر جان بسیاری از عشایر را در این راه گرفته است یا دام‌هایی که به وسیله خودروهای سنگین جابه‌جا می‌شوند را از بین برده و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به معیشت عشایر وارد کرده است. این تصادفات موضوع بسیاری از مأموریت‌های ما در پایگاه امداد اندیکاست. عبور از این جاده در این فصل هم برای عشایر اجتناب‌ناپذیر است و آنها در هر حال برای رسیدن به مراتع تازه و نقاط گرم مجبور به عبور از اینجا هستند

  از راه رسیده‌اند؛ با سیاه‌چادرهایی که قرار است پاییز و زمستان در همسایگی کارون برپا شود و زمستان‌شان را گرم کند. جاده کوهستانی اندیکا شاهراهی است که عشایر برای رسیدن به جنوب خوزستان باید از آن عبور کنند. با این حال از مهر تا آذر هفته‌ای نیست که در این جاده تصادف ماشین‌های سنگین رخ نداده باشد  یا گردنه‌ها و پیچ‌های این جاده ناهموار خودرویی را واژگون نکرده باشد. پراکندگی عشایر در منطقه کوچ و صعب‌العبوربودن منطقه کوهستانی اندیکا هر ‌سال پاییزی بحرانی در این منطقه رقم می‌زند. امدادگران گاهی ٢٤ ساعت یا بیشتر در راه هستند تا به عشایر حادثه‌دیده برسند و افراد گمشده در مناطق کوهستانی را پیدا کنند.

کوچ دایمی فرصتی برای آموزش عشایر باقی نگذاشته است. دوای مشکلاتی مثل عقرب‌گزیدگی و مارگزیدگی‌شان درمان‌های سنتی است که سینه به سینه از پدران و مادران‌شان یاد گرفته‌اند؛ راه‌حل‌هایی که گاه نتیجه‌بخش می‌شود و گاه آنها را تا لب مرگ می‌برد. صعب‌العبوربودن جاده‌ها و مسیر کوچ هم قوز بالای قوز می‌شود و زمان رسیدن امداد را کند و کشدار می‌کند. با این حال تعداد جوانان عشایر که امداد و کمک‌های اولیه را آموزش دیده‌اند انگشت‌شمار است. احمدرضا عبدالهی جوان عشایری است که از چهارمحال تا خوزستان همراه عشایر است و به آنها در رتق و فتق اوضاع کمک می‌کند. او می‌گوید: «عشایر به علت کوچ دایمی که دارند از بسیاری از آموزش‌ها دور هستند؛ از آموزش‌های اولیه‌ای مثل امداد گرفته تا تحصیل و حتی آموزش مهارت‌های زندگی. هر خانواده عشایر به دلیل سبک زندگی و خطراتی که با آن روبه‌رو است، نیاز به آموزش حداقل یکی از اعضای خانواده در این زمینه دارد.»
از راه‌های صعب‌العبوری می‌گوید که به روستاها یا مناطقی ختم می‌شود که عشایر و مردم روستایی در آن ساکن می‌شوند. در حالی ‌که امدادرسانی به آنها با مشکلات زیادی روبه‌رو است: «در شهرستان اندیکا روستاهایی وجود دارد که جاده آسفالت ندارند و بسیار صعب‌العبور هستند. رسیدن به این مناطق یا روستاها گاهی یک روز زمان می‌برد. از طرفی عشایر هم در مناطق مختلف چادر می‌زنند و پیداکردن آنها به سادگی امکان‌پذیر نیست. این بزرگ‌ترین چالش پیش روی امدادگران در مسیر کوچ عشایر است.»

حمله خرس قهوه‌ای

جاده پرپیچ‌وخم اندیکا این روزها از ماشین‌های سنگینی که زندگی عشایر را به دوش می‌کشند و به سمت دشت‌های خوزستان در حرکتند، خالی نیست. تعدادی از اعضای هر خانواده هم با پای پیاده گله را از میانه دره و دامنه کوه‌های اندیکا عبور می‌دهند. بارش‌های فصلی آغاز شده و طغیان رودخانه‌ها تنها یکی از خطرهایی است که عشایر این منطقه را تهدید می‌کند. ماهی نیست که خبر از تصادف‌های سنگین جاده‌ای به گوش نرسد و خودرویی با یک یا چند خانواده عشایر در پیچ واپیچ‌های جاده اندیکا واژگون نشود. امیر گرجیان از امدادگران پایگاه اندیکا می‌گوید: «آنتن‌دهی موبایل در این منطقه بسیار ضعیف است. حتی در بسیاری از مناطق بی‌سیم‌های مخابراتی هم از دسترس خارج هستند. برای همین اگر حادثه‌ای رخ دهد افراد حاضر در محل باید خود را به لب جاده برسانند و به خودروهای عبوری بگویند تا به ما اطلاع دهند یا خود را به منطقه‌ای که تلفن همراه آنتن دارد برسانند. بعد هم مشکلات ما برای رسیدن به منطقه حادثه آغاز می‌شود؛ زیرا به جز جاده اصلی اندیکا تمام جاده‌های فرعی این منطقه خاکی هستند و در بسیاری از مسیرها اصلا جاده‌ای وجود ندارد.» پیداکردن علوفه برای دام‌ها عشایر را به ارتفاعات بالا سوق می‌دهد و آنها را از دسترس دورتر می‌کند. گرجیان می‌گوید: «سقوط از ارتفاع و حمله خرس و گرفتارشدن در سیلاب رودخانه‌های فصلی از اتفاقات رایجی است که در فصل کوچ عشایر به آن برمی‌خوریم. وقتی برای مأموریتی اعزام می‌شویم از زمان بازگشت خود اطلاعی نداریم. حتی چند باری بعد از انجام مأموریت، به دلیل ٢٤ ساعت فعالیت سخت در کوهستان خودمان به حالت اورژانسی دچار می‌شویم و نیاز به کمک فوری پیدا می‌کنیم. در یکی از مأموریت‌های اخیرمان زن بارداری در منطقه کوهستانی دچار مشکل شده بود و برای رسیدن به او بعد از چند ساعت حرکت با آمبولانس باید مسیری را پیاده طی می‌کردیم. حمل این زن با برانکارد به سمت آمبولانس از سخت‌ترین مأموریت‌های اخیر ما بود. درنهایت ساعتی بعد از اینکه او را سوار آمبولانس کردیم تا به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت برسانیم، نوزاد او در آمبولانس به دنیا آمد. مأموریت بسیار سختی بود اما درنهایت با دیدن نوزاد خستگی از تن‌مان بیرون رفت و این یکی از شیرین‌ترین عملیات ما در سال‌های اخیر بود.»

آبان طلایی

قرن‌هاست عشایر کوچرو برای رسیدن از ییلاق به قشلاق و برعکس از جاده اندیکا عبور می‌کنند. با این حال نامناسب‌بودن این جاده هر ماه جان عده‌ای را می‌گیرد یا صدمه زیادی به دام‌ها و وسایل زندگی این عشایر وارد می‌کند. ایمان نوروزی، رئیس شعبه جمعیت هلال ‌احمر اندیکا، می‌گوید: «وضعیت نامناسب جاده‌ها در سال‌های اخیر جان بسیاری از عشایر را در این راه گرفته است یا دام‌هایی که به وسیله خودروهای سنگین جابه‌جا می‌شوند را از بین برده و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به معیشت عشایر وارد کرده است. این تصادفات موضوع بسیاری از مأموریت‌های ما در پایگاه امداد اندیکاست. عبور از این جاده در این فصل هم برای عشایر اجتناب‌ناپذیر است و آنها در هر حال برای رسیدن به مراتع تازه و نقاط گرم مجبور به عبور از اینجا هستند. درواقع یک ماه طلایی در آبان بهترین فرصت آنها برای کوچ در این منطقه است. به دلیل جابه‌جایی دایم عشایر امکان آموزش‌دادن به آنها به صورت مستمر وجود ندارد. با این حال در زمان سکونت کوتاه‌شان در شهرستان اندیکا ما آموزش‌های لازم ازجمله عقرب‌گزیدگی و مارگزیدگی را به آنها ارایه می‌کنیم. این جمعیت آنچنان شناور و متغیر است که نمی‌توان برای آموزش آنها برنامه دقیقی تنظیم کرد.» از کمبود امکانات و کندبودن روند توسعه در این منطقه خوزستان می‌گوید که بهبود آن می‌تواند کیفیت زندگی مردم ساکن و همچنین عشایر این منطقه را دوچندان کند: «بهبود وضع جاده‌ها یکی از مهم‌ترین نیازهای این منطقه است. همچنین در اختیار داشتن امکاناتی مثل خودروهای امدادی مخصوص کوهستان یا بالگرد می‌تواند به ما در سرعت بیشتر برای امدادرسانی کمک کند. وجود چنین زیرساخت‌ها و حمایت‌هایی می‌تواند عشایر و روستاییان را به ادامه روند زندگی خود امیدوارتر و از کاهش جمعیت روستایی و مهاجرت به شهرها جلوگیری کند.»

گزارش از مرضیه موسوی